Choroby wirusowe
W Polsce stwierdzono zwiększoną zachorowalność pszczół na choroby wirusowe. W naszym kraju w wyniku prowadzonych badań wyodrębniono wirusy chronicznego paraliżu pszczół, choroby woreczkowej czerwiu, ostrego paraliżu pszczół (wirus izraelski), zdeformowanych skrzydełek, choroby czarnych mateczników, choroby spowodowanej wirusem X i wirusem włókienkowym. Podstawowym działaniem w zwalczaniu zakażeń wirusowych pszczół są:
- zwalczanie warrozy i nosemozy w taki sposób, aby nie dopuścić do namnożenia się wirusów, którym te choroby sprzyjają
- zapewnienie rodzinom pszczelim ciągłości pożytków
- unikanie przepszczelenia terenu pożytkowego
- usuwanie plastrów z zamarłym czerwiem
- dezynfekcja uli, np. sodą kaustyczną
- wymiana starej matki na młodą, pochodzącą z hodowli
- likwidowanie rodzin słabych i podejrzanych o chorobę
- utrzymywanie rodzin silnych, pełnych wigoru
Obecnie fazę prób terenowych przechodzą izraelsko-amerykańskie preparaty lecznicze. Należą do nich Remebee i Remebee Pro. Rosjanie natomiast stosują i promują swój wynalazek - Endoglukin. Według zachodnich naukowców stosowanie tego leku byłoby zbyt kosztowne. Zakażenia wirusowe pszczół w naszych pasiekach są bardzo powszechne. Nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę, nie zastanawiamy się jakie straty mogą one spowodować w pasiece. Dlatego często zaskakiwani jesteśmy sytuacjami, że w pasiekach 50%, 80%, 100% pszczół osypało się w czasie zimowli. Bywa bowiem tak, że chorobom wirusowym nie towarzyszą zauważalne przez nas objawy. Należy pamiętać, że wszystkie infekcje bezobjawowe pszczół dorosłych skracają życie zakażonych osobników w sposób znaczący dla siły rodzin. Takim zauważalnym objawem choroby są wyrzucane przez pszczoły przed wylotek martwe osobniki z komórek pszczelich oraz zakażone larwy czy poczwarki. Dzięki działaniu mechanizmów obronnych pszczół osobniki chore zostają wykryte przez zdrowe pszczoły i usuwane z rodziny. Na ogół pszczelarze lekceważą zaobserwowane objawy i profilaktycznie nie podejmują leczenia mogącego uchronić rodziny przed namnażaniem się choroby. Należy pamiętać, że w wyniku namnażania się choroby dochodzi do zamierania pszczół lub czerwiu i utraty rodzin pszczelich w okresie zimy oraz znacznego osłabienia na wiosnę.
W środowisku naturalnym pojawiają się warzenki sprzyjające rozwojowi choroby wirusowej. Może np. dochodzić do gwałtownego przerwania pożytku, przepszczelenia terenu. Wówczas może pojawić się np. chroniczny paraliż pszczół. Po dłuższych przerwach pożytku wiosennego najczęściej pojawia się choroba woreczka czerwiu. Należy pamiętać, że roztocza Varroa destructor przenoszą wirusy na dorosłe osobniki. Szczególnie wirusy ostrego paraliżu pszczół i zdeformowanych skrzydeł. Namnażaniem wirusów sprzyja także nosemoza, np. pojawia się choroba czarnych mateczników oraz ameboza sprzyjająca namnażaniu wirusa X pszczół. Wykrywanie zakażeń wirusowych pszczół dokonujemy przez zaobserwowane przez nas objawy zewnętrzne rodzin pszczelich oraz laboratoryjnie. Laboratoryjnie antygeny wirusa wykrywane są za pomocą przeciwciał w surowicach diagnostycznych. Za pomocą tej metody wykrywano zakażenia rodzin już silnie zaawansowanych chorobowo, prowadzących do śmierci osobników dorosłych. Badania te prowadziło zaledwie kilka laboratoriów na świecie. Obecnie mają one główne zastosowanie dla pszczelarzy przy diagnostyce zakażeń wirusowych. Dla celów naukowych stosowany jest bardziej kosztowny test RT-PCR, w którym wykrywany jest materiał genetyczny wirusa. Prowadzi się także badania w mikroskopie elektronicznym. Za pomocą tego przyrządu wykrywany jest największy wirus pszczeli - wirus włókienkowy pszczół. Obecnie wdrażane są prace nad szybkim terenowym testem do wykrywania sześciu najistotniejszych wirusów pszczelich. Zasada działania tego testu podobna jest do testów ciążowych i testów do wykrywania zgnilca amerykańskiego i europejskiego pszczół.