Ocena użytkowników: 5 / 5

Szczegóły: Opublikowano: 27 styczeń 2011

Nosema ceranae - masowe ginięcie pszczół. W 1994 roku Ingemar Fries z Uniwersytetu Rolnego w Uppsal (Szwecja) odkrył u dorosłych osobników Apis cerana (pszczoła azjatycka) nowego przedstawiciela grupy grzybów mikrosporidiów - Nosema ceranae. Odkrycia tego dokonał prowadząc badania podczas pobytu w Narodowym Instytucie Badań nad Pszczołami na peryferiach Pekinu.

W Europie od wielu lat jedną z najbardziej rozpowszechnionych chorób grzybiczych pszczół jest Nosema apis. Pasożytuje ona na pszczole miodnej Apis mellifera. Naturalnymi obszarami Apis mellifera są Afryka, Europa i Bliski Wschód. Na tych obszarach Nosema apis występuje powszechnie. Choroba tego grzyba rzadko prowadzi do śmierci zaatakowanej rodziny. Silne rodziny pszczele skutecznie bowiem zwalczają tego pasożyta.

Znacznie trudniej rodziny pszczele zwalczają odmianę nosemy - Nosema ceranae. Pasożytując na pszczole miodnej Apis mellifera, odkryta odmiana nosemy, pokonała barierę biologiczną gatunku i kontynentalną. Wyniki przeprowadzonych dotąd badań wykazały, że pierwotnym i naturalnym żywicielem Nosema ceranae jest pszczoła wschodnia Apis cerana, której naturalnym terenem bytowania jest Azja. Przed rokiem 1994 odkryta odmiana nosemy nie występowała w sposób zmasowany na innych obszarach kuli ziemskiej. Jednostkowo stwierdzono jej występowanie w Urugwaju przed 1990 rokiem u pszczoły Apis mellifera.

W Europie masowe wystąpienie Nosema ceranae odkryto w 2005 roku. Przypisuje się jej duże straty rodzin pszczelich w Hiszpanii zimą 2004/2005 roku. Zebrane wówczas próbki padniętych pszczół wykazały, że Nosema ceranae pasożytowała na Apis mellifera na kontynencie europejskim już w 1998 roku. W klimacie Hiszpanii pasożyt ten znalazł dogodne warunki rozwoju. Sprzyjający tam klimat mógł doprowadzić do powstania zjadliwych szczepów tej choroby u pszczoły Apis mellifera i do masowego ginięcia pszczół, dziesiątkowania pasiek. Hiszpańska Apis mellifera może być ponadto bardziej podatna na nową odmianę nosemy. Badania Nosema ceranae na hiszpańskich rodzinach pszczelich wykazały, że powoduje ona ginięcie rodzin pszczelich w ciągu 18 miesięcy od momentu zakażenia.

Przyjmując, że Nosema ceranae była na kontynencie europejskim od 1998 roku stwierdzić można, że oprócz Hiszpanii nie spowodowała ona dużych strat rodzin pszczelich w innych państwach Europy. Wydaje się, że w tym kierunku nie przeprowadzono dostatecznych badań, które potwierdziłyby bądź wykluczyły wpływ Nosema ceranae na śmiertelność rodzin pszczelich w poszczególnych krajach Europy, w tym w Polsce. Na przestrzeni czterech ostatnich lat w Portugalii, Hiszpanii, Francji, Belgii, Grecji, Niemczech i Polsce zaobserwowano masowe ginięcie pszczół nieznanego pochodzenia czyli Colony Collapse Disorder (CCD).

Na podstawie badań przeprowadzonych na Uniwersytecie Stanu Pensylwania w USA zaliczono Nosema ceranae do potencjalnych przyczyn CCD. Nie stwierdzono jednak, aby była ona pierwotną przyczyną CCD. Z przebadania 30 rodzin zarażonych Nosema ceranae tylko 10 rodzin nie wykazywało choroby CCD.

Z najnowszych raportów wynika, że w ostatnich latach (szczególnie 2008-2010) CCD uderzyła w polskie rodziny pszczele. Niepokojące sygnały pojawiły się od pszczelarzy zrzeszonych w Kołach Rejonowych na Pomorzu. Wielu pszczelarzy utraciło całe pasieki pszczele. W ulach pozostawały pełne zapasy pokarmu bez pszczół, szczególnie po zimie w 2010 roku.

Uważam, że niezbędne stało się przeprowadzenie w Polsce badań nad istnieniem Nosema ceranae w organizmach pszczół i wpływem tego mikrogrzyba na masowe ginięcie pszczół w pasiekach. Nosema ceranae może być zwalczane przy użyciu fungicydu fumagilina. Jednakże ten środek przeciwgrzybiczny długo utrzymuje się w miodzie i jego stosowanie w pszczelarstwie jest zakazane w większości krajów Europy.

Badanie próbek zgromadzonych przez Pracownię Chorób Owadów Użytkowych SGGW w Warszawie potwierdziły obecność Nosema ceranae w Polsce już w 1995 roku. Stąd mogło pojawić się masowe ginięcie całych rodzin z niezbadanych dotąd przyczyn.