W mniejszych i średnich pasiekach Pszczoły - gatunki, rasy, linie
Ocena użytkowników: 5 / 5
- Szczegóły
- Opublikowano: 10 wrzesień 2008
Zapewne nie każdy o tym wie, ale pszczoły dzielimy ze względu na gatunki, rasy oraz linie pszczół. Niniejszy artykuł pozwoli przybliżyć ten temat i poznać różnice, jakie występują u pszczół w zależności od regionu ich pochodzenia.
Pszczoły miododajne
Pszczoła miododajna (Apis mellifica) zamieszkuje tereny niemal całego globu ziemskiego z wyjątkiem terenów podbiegunowych. Roślinność i zróżnicowanie klimatyczne kontynentów spowodowały, że w różnych szerokościach geograficznych świata występują znaczne różnice w budowie i ubarwieniu pszczół.
Wyodrębniły się różne rasy na świecie, a wśród nich tak zwane „Vikariaty”, tj. odmiany należące do jednego rodzaju albo rasy.
Wyodrębniono cztery rodzaje gatunku „Apis”:
- Apis dorsata Fabr. - Pszczoła Olbrzymka
- Apis florea Fabr. - Pszczoła Karliczka
- Apis indica Fabr. - Pszczoła Indyjska
- Apis mellifica L. - Pszczoła Miododajna
1. Pszczoła Olbrzymka - Apis Dorsata
Zamieszkuje zbocza gór Indii. Tam panuje wiecznie wiosna i przez cały rok kwitną kwiaty dostarczające pszczołom nektaru w dużej obfitości. Jest to pszczoła wędrowna. Prowadzi tryb życia tułaczy. Gniazdo stanowią plastry miodu umocowane wśród gałęzi drzew, przyklejone do odnogi drzewa o grubości 65 mm do 130 mm. Taką samą grubość posiada plaster. Wielkość plastra trafia się nawet do 0,80 m2. Grubość plastra wynosi ok. 37 mm. Gniazda budują na tzw. drzewie pszczelim na dużych wysokościach oraz w rozpadlinach skalnych.
Matki pszczele lęgną się w takich samych komórkach co pszczoły. Do chwili wylęgu nie są większe od robotnic. Dorastając mierzą 23 - 37 mm, zaś robotnice 16 - 17 mm.
Niektóre linie tej rasy różnią się barwą odwłoka. Zamieszkujące w rejonie o większym nasłonecznieniu mają kolory jaśniejsze. Trutnie lęgną się w komórkach pszczelich. Są stosunkowo małe i silnie owłosione, jasnoszare lub brunatne.
Ilość pozyskiwanego miodu w ciągu roku z jednego gniazda rzadko przekracza 10 kg. Są wyjątkowo złośliwe. Próby ich hodowli i sprowadzenie do Europy nie powiodły się. Pszczoły umieszczane w ulach ginęły.
2. Pszczoła Karliczka - Apis Florea
Najmniejsza wśród pszczół miododajnych. Jej długość nie dochodzi do 10 mm. Zamieszkuje Archipelag Indyjski. Zakłada gniazda na równinach wśród krzewów oraz na niewysokich drzewach pod liśćmi palmowymi bądź strzechami zabudowań. Buduje na ogół jeden plaster z komórkami. Plaster ma przeważnie 26 cm długości i 20 cm szerokości. Zawiera około 1400 komórek magazynowych na miód i pierzgę, 7 tysięcy komórek pszczelich i ok. 300 komórek trutowych oraz kilka mateczników. Zapasy miodu na plastrach są niewielkie. Nie nadaje się do hodowli w pomieszczeniach zamkniętych. Matki są złotożółte lub żółto-brunatne o długości 12 mm, robotnice mierzą ok. 9 mm.
3. Pszczoła Indyjska - Apis Indica
Naukowcy twierdzą, że jest odmianą genetyczną pszczoły „Apis mellifica”, a raczej „Apis mellifica” krewniaczką japońską. Jest wyjątkowo łagodna, w razie napaści jest bezradna i bezbronna. Napadnięta przez osy nie stawia im oporu. Komórki pszczoły japońskiej mają wymiar 4,65 mm w przekroju, zaś u pszczół Apis Indica tylko 4,2 mm przy 9 mm głębokości. Zabudowa trutniowa ma średnicę 5,36 mm w przekroju. Jej języczek mierzy przeciętnie 5,2 mm. Łatwo wymienia matki pszczele. Gniazda buduje w dziuplach drzew i rozpadlinach skalnych. Buduje po kilka równoległych plastrów. Jest pszczołą osiadłą, ale niepokojona opuszcza swą siedzibę. Hodowana w pasiekach daje mało nektaru. Hindusi hodują ją w pniach pod poddaszem domów. Rozpowszechniona w całej Azji, na Archipelagu Sundajskim aż po wyspy Borneo. Poszczególne linie tej rasy różnią się między sobą znacznie wielkością, jak i uwłosieniem oraz barwą pancerza – od całkiem czarnego do jasnożółtego.
Naukowcy stwierdzili, że japońska odmiana tej pszczoły jest odporna na warrozę. Przypuszczalnie dlatego, że w gnieździe utrzymuje temperaturę wyższą od innych ras, którą nie wytrzymują roztocza warrozy.
4. Pszczoła Miododajna - Apis mellifica L.
Pszczoła Europejska
Mówi się o wyjątkowych walorach użytkowych tej pszczoły. Jest bowiem pszczołą miodną, łagodną o małej rojliwości, odporną na choroby. Poszczególne rasy wyodrębnia się ze względu na miejsce ukształtowania. Ściśle związane z klimatem i roślinami miododajnymi. Jest to tak zwane vikariowanie. Formy odrębne pewnych obszarów nazywamy vikariatami, zaś właściwości charakterystyczne dla tych odmian właściwościami vikariującymi. Właśnie one (właściwości vikariujące) decydują o rasach linii lokalnych.
Kiedy pszczoły przemieścimy z północy na południe i odwrotnie zmienią one swój wygląd tj. wielkość, barwę, owłosienie, długość języczka, skrzydełka, nóżki. Odrębna rasa może powstać nagle pod wpływem warunków zewnętrznych i wewnętrznych pojawiających się w organizmach nawet pojedynczych osobników, wywołujących „mutacje” przekazywane następnym pokoleniom. Osobniki takie nazywamy wariantami i traktujemy jako odmienny rodzaj. Mogą one stać się punktem wyjścia dla nowo powstałej rasy wyprowadzonej drogą selekcji naturalnej bądź sztucznej.
Wśród rasy pszczoły miodnej (Apis mellifica) możemy wyróżnić dwie grupy. Pierwsza grupa to pszczoły z rejonu Morza Śródziemnego i Czarnego. Są to Pszczoły Egipskie, Cypryjskie, Włoskie i Kaukaskie. Wszystkie jasno ubarwione, posiadające nieco dłuższy języczek od pszczół zamieszkujących tereny północne.
Do drugiej grupy zaliczyć możemy naszą szarą pszczołę krajową. Jej przedstawicielką jest Nigra z kilku odmianami, jak: Wrzosowiskowa (Ap. Lebzeni), Borówka (Ap. Silvarum),
Pszczoła Stepowa (Ap. Acervorum) oraz Krainka (Carnica) z pododmianami Sklenar, Singer, Troiszek. Zamieszkują one na pograniczu obu grup ze sobą sąsiadujących geograficznie.
Czystą rasę, czy linię rzadko dzisiaj spotykamy w pasiekach. Przeważnie są mieszańce, czyli „bastardy” od niewiadomych rodziców różnych ras i linii.
Pszczoła Egipska – Apis Mellifica Fascciata - Latr
Stanowi pomost między pszczołami afrykańskimi i europejskimi. Jest nieco mniejsza i buduje mniejsze komórki niż pszczoła europejska. Gniazda zakłada niezbyt wielkie. Nie kituje pomieszczeń, ponieważ nie pozyskuje kitu. Pszczoła wyjątkowo rojliwa. Znacznie mniej wydajna od pszczoły Włoskiej czy Cypryjskiej. Rodziny zakładają do 200 mateczników. Jest to związane z ginięciem dużej ilości matek w czasie lotów weselnych, atakowanych przez szerszenie. Pszczoły są bardo złośliwe, nie reagują na dym.
Pszczoła Cypryjska - Apis Mellifica Cypria Pollm
Stanowi pomost między pszczołą Egipską i pszczołami europejskimi. Sprowadzona została do pasiek Europy południowej. Ze względu na wielką złośliwość znika z pasiek. Pszczoły są większe od pszczół Egipskich. Matki jasno ubarwione i bardzo płodne. Trutnie o białawym uwłosieniu. Trzy pierścienie odwłoka Miedziano - złote. Mało rojliwe, choć zakładają dużo mateczników. Wyjątkowo pracowite i miodne. To zachęca pszczelarzy do ich hodowli. Ich zalety to: wytrzymałość na zimno, dobra obrona gniazda i nieskłonność do rabunków.
Pszczoła Włoska - Apis Mellifica Ligustica - Spin
Sprowadzona do Polski przez dr Jana Dzierżona w 1853 r. Jest nieco mniejsza od naszej pszczoły krajowej. Pierścienie odwłoka pomarańczowo - żółte lub ubarwione ciemno (Włoszki z okolic Padwy). Matki są różnie ubarwione, np. brunatne, skórzasto-czerwone. Pszczoły łagodne, mało skłonne do rójki. Mają dłuższy języczek od naszych pszczół - 6,25 mm - 6,79 mm, wobec 6,21 mm naszej szarej pszczoły. Bronią ul przed napadami i motylicą. Jest to pszczoła bardzo pracowita. W klimacie włoskim czerwi cały rok i daje dużo miodu. U nas jest to wadą tej pszczoły. Ze względu na niskie temperatury wiosną i zmienne warunki pogodowe wiele pszczół tej rasy ginie. Duża ilość czerwiu na wiosnę powoduje bowiem, że robotnice wylatują po pożytek i giną.
Pszczoła Kaukaska - Apis Mellifica Caucasica
Zbliżona w genotypie do pszczół rasy Włoskiej. Matki mają żółte pierścienie na odwłoku z czarną obwódką. Pszczoły szare zbliżone wyglądem do naszych pszczół z rejonów północnych. Trutnie czarne z żółtymi pierścieniami na odwłoku. Wychowują mało trutni, które zabijają po zapłodnieniu matki. Do siły dochodzą później niż Krainka. Silnie kitują swoją siedzibę. Obserwuje się duży osyp pszczół po zimie. Często chorują na biegunkę. Nie wykorzystują pożytku wczesnego i rzepaku ze względu na późny rozwój rodzin.
Pszczoła Krainka (Nordycka) Apis Mellifica - Polm
Krainka zasiedla obszar od Alp Wschodnich przez Czechy do Karpat aż do gór Bałkan. Łagodna, trzyma się mocno plastrów. Odznacza się pracowitością i rojliwością. Hoduje znaczną ilość trutni. Wielkość pszczoły zwiększa się u tych pszczół, które żyją w terenach górskich. Języczek dłuższy u pszczół z południa. W górach Serbii trafiają się osobniki o długości języczka od 6,30 mm do 7 mm. Z tej rasy została wyselekcjonowana przez austriackiego pszczelarza Guido Sklenar linia „sklejarka”. Z rasy Krainka wyhodowano przez selekcję linie Carnika Singer Car. Troisek, Car. CT - 46, Car. C - 10, Car. Beskidzka, Car. Bałtycka, Car. Nieska, Car. Alpejska i inne. W ocenie terenowej właśnie te linie wypadają najlepiej. Cechy dodatnie to: wczesny rozwój, pracowitość, łagodność, mała rojliwość i dobra zimowla. Wśród tej rasy trafiają się linie dokonujące cichą wymianę matki pszczelej (Nieska). Zdarza się, że zakładają tylko jeden matecznik. Po wylęgnięciu się młodej matki w ulu czerwi jeszcze matka stara. Składa jajeczka do momentu, kiedy młoda matka rozpoczyna loty godowe.
Pszczoła Północno i Środkowoeuropejska
Zasiedla obszar Europy od Pirenejów po Alpy, Karpaty i północne stoki Kaukazu na południu, aż po głąb Szwecji i Finlandii na północy, od Oceanu Atlantyckiego na Zachodzie, aż po Ural na wschodzie. Występuje pod nazwą „Mellifica”.
Trzy rasy „Mellifica”, „Carnica” i „Ligustica” należą do tego samego gatunku „Apis mellifica” i są ze sobą spokrewnione. Roje wydają nazajutrz po zasklepieniu pierwszego matecznika. Jest to cecha wspólna tych ras. Na krótki czas w wyjątkowych okolicznościach w rodzinie może przebywać więcej matek. Pszczoły tych ras żyjące na południu regionów odznaczają się mniejszą wielkością ciała a większą wielkością członków ciała. „Mellifica” jest znacznie większa w okolicy np. Petersburga, a znacznie mniejsza w południowej Francji. Natomiast języczek i nóżki są dłuższe na południowym zachodzie i skracają się ku północy i północnemu wschodowi. Zewnętrzne różnice w budowie i wielkości pszczół przyczyniły się do powstania odrębnych ras i linii.
Pszczoła Krajowa
Apis mellifica zamieszkuje znaczną cześć kontynentu europejskiego. Począwszy od Pirenejów, Alp, Karpat i Kaukazu aż po Bałtyk i północ Finlandii. Jest największa ze wszystkich ras europejskich. Do największych zaliczymy mieszańce gór i krajów północnoeuropejskich. Największe osobniki spotkać można w okolicach południowo-zachodnich Niemiec i południowej Francji. Gromadzi duże zapasy i jest bardzo dobrze przystosowana do trudnych warunków klimatycznych. Ogranicza czerwienie w okresie małych pożytków. Na pożytki wylatuje kiedy temperatura i warunki atmosferyczne są sprzyjające. Na czas głównego pożytku dochodzi do dużej siły. Nie jest zbyt rojliwa. Rodziny z młodymi matkami prawie nigdy nie budują komórek trutowych i nie składają jajeczek na komórkach trutowych. Średnio zakłada 8 mateczników, co świadczy o małej rojliwości. Są dość łagodne, ale przy braku pożytków bywają złośliwe. Języczek dochodzi do 6,5 mm u pszczół z terenów południowo – wschodnich. W okolicach Norwegii ma tylko 5,72 mm. Ubarwienie ciemne, nieomal czarne, owłosienie szare. Przez sprowadzenie do Polski innych ras pszczoła ta została silnie zbastardowana. Trudno więc spotkać u nas czystą rasę tej pszczoły.
Pszczoła Borówka
Pochodzi od pszczoły Apis mellifica silvarum. Jest odmianą północnorosyjską, mieszkanką lasów na tych terenach, obfitych w drzewostan. Zasięgiem objęła także teren na północny wschód od Wisły. Spotkać ją można na terenie Polski wschodniej. Bartnicy z tych terenów hodowali ją w barciach drzewnych. Pszczoły tej odmiany do dziś cieszą się bardzo dobrą opinią, jako odporne na choroby i dostosowane do ciężkich zmagań z przyrodą i jej kaprysami. Dobrze i obficie przygotowują zapasy zimowe, zabezpieczają się przed naporem zimna. Na czas pożytku pnie dochodzą do znacznej siły. Spotkać możemy ją na terenach Polski północno – wschodniej. Jednak i tu zostały wymieszane przez sprowadzenie innych ras czy linii.
Pszczoła Wrzosowiskowa
Apis mellafica variegata Lebzeni jest mieszkanką krajów nadbałtyckich. Rozpowszechniła się na terenach wrzosowiskowych. Wrzosy rosły na ogromnych przestrzeniach wzdłuż wybrzeża. Dawały obfity pożytek sierpniowy i skąpy pożytek wczesny na tych terenach. Wychodzące z rodzin późne roje mogły się zaopatrzyć na zimę do połowy września. Pszczoła ta ma krótki języczek do 6 mm, jest ciemno ubarwiona, dość silnie owłosiona. Odznacza się masową hodowlą trutni i dużą rojliwością. Wydaje kilka roi po kolei. Ostatnie roje są małe i liczą od kilkuset do kilku tysięcy pszczół. Odciągają do 100 mateczników. Obecnie w naszym kraju tej linii nie znajdziemy. Są jednak rodziny bardzo rojliwe, wydające kilka rojów w sierpniu. Być może mają w genach pozostałości tej odmiany.
Pszczoła Stepowa
Apis acervorum jest mieszkanką Ukrainy i żyje na niżach stepowych terenów bezleśnych. Niewiele różni się od naszej krajowej. Ma szary wygląd. Odrębną cechą jest zdolność dostosowania się do miejscowych warunków stepowych. Zakłada gniazda w jamach i urwiskach ziemnych, do czego nie jest zdolna nasza pszczoła krajowa. Zalesianie stepów sprawia, że pszczoła zmuszona zostaje do przystosowania się do nowych warunków.
Komentarze obsługiwane przez CComment